Module

Republic of the Philippines

Don Bosco Technical Institute – Tarlac

High School Department

Barangay Santo Cristo, Tarlac city

A modular approach in Araling Panlipunan III – World History

Maya at Inca

Pinasa nina

(Antonio, Keem Uarren Eiryll B.

 , Caoleng, Eli John,

 and Castro)

Pinasa kay

G. Jonald N. Botoyan Jr. (Guro sa Araling Panlipunan III) Kasaysayan ng mundo

3^rd Quarter

(School Year 2013-2014)

Layunin:

1.      Naiilarawan ang Buhay ng dalawang Sibilisasyon (Maya at Inca)

2.      Naiisaisa ang Bawat sibiisasyon sa laragan ng Sining, lipunan, Relihiyon atbp.

3.      Naipaliwanag Kung bakit bumagsak o nawala ang dalawang sibilisasyon.

4.      Naisusulat para sa dalawang lengwahe: Ingles at Tagalog

5.      Naibuod ang tinalakay sa module na ito

6.      Naisulat para sa wikang kabataan ngayon

Rationale

            Ang Module na ito ay inihanda upang lubos na maintindihan/maunawaan, mapaliwanag, at malaman ang buhay, lipunan, at kasaysayan ng dalawa sa limang sinaunang sibilisasyon sa Mesoamerica ang sibilisasyong Maya at Inca.

Target Population:

            Ang module na ito ay inihanda/ginawa para sa mga estudyante (lalo na ang mga estudyante sa ikatlong baytang ng mataas na pamahalaan)  na naghahanap ng kaalaman tungkol sa sibilisasyong Maya at Inca. Ito rin ginawa ng buong puso para sa mga guro [ ng paaralang ito ] upang lubos pang maunawaan ang dalawang sibilisasyon. Ginawa din ito para mas mapadali ang paghahanap ng impormasyon tungkol sa Maya at Inca.

Pre Test

1.      Ano ang tawag sa lipunan ng Inca?

2.      Sino ang pangunahing diyos ng Maya?

3.      Ano ang sistemang panulat ng Maya?

4.      Ang dalawang sibilisasyon ba ay monoteismo?

5.      Saan nagmula ang mga Inca?

6.      Anong klaseng pamahalaan ang ginamit ng mga Inca?

Ang sibilisasyong Maya

Ang Maya ay maituturing na pinakamunlad o pinaka maasenso na sibilisasyon noong panahon ng Mesoamerica bago salakayin ng mga Europeo At maging kolonya nito. Ang sibilisasyong maya ay nakatira sa rehiyon na ngayon ay bahagi ng silangan at timog ng Mehiko, Guatamela, Belize, El Salvador, at kaluran ng Honduras.

Narating ng maya ang tugatog ng tagumpay noong 300 hanggang 900 C.E. Nagtayo sila ng malaki at matibay na mga piramideng bato at templo at nakagawa ng maraming bagay sa larangan ng matematika at astronomiya na naitala sa heroglipiko.

Ng maraming Aspekto ng sibilisasyong maya ay nahubog mula 2000 BCE Hanggang 250 CE, nang marating nila ang tugatog ng kanilang tagumpay mula sa pamayanang magsasaka na nagpatayo ng mga sentrong Panrelihiyonpara sa kanilang mga diyos. Ang kanilang tirahan ay yari sa kugon at kawaya.

Sa kanilang agrikultura, ang kanilang taniman ay isang komunidad. Sila ay gumagamit ng pinatulis na patpat para sa pagtatanim. Ang kanilang pangunahing produkto ay:

1.      mais,

2.      sitaw,

3.      kalabasa

4.      pinya

5.      avocado

6.      sili

7.      cacao

isa pa sa kanilang paraan sa pamumuhay ay ang pangingisda. Dahil dito umunlad ang kanilang pamayanan. Sila din ay nangangaso, gumagawa ng kasangkapan na yari sa bato, mga pigurin na gawa sa luwad, mga jade, mga panali, mga basket at mga banig. Ang mga kababaihan ay gumagawa ng mga poncho, bahag, at palda mula sa bulak o dahon ng maguey. Bumuo ng pamayanan ang mga maya sa tulong ng kaniang pinuno. Ang katungkulang hepe ang nangangasiwa sa lupain na namamana naman.

ANG LIPUNAN

Ang lipunan ng mga maya ay nahahati sa apat:

1.      Maharlika

-          Sila ay ang nangangasiwa sa mga mamamayan ng lugsod

-          Tinawag na Halach uinic( tunay na tao) ang kanilang pinunong lugsod at ng hukbo

2.      Mga Pari

-          Ang mga pari ay pinangungunahan ng tinatawag na Ah Kin Mai (the highest one of the son)

-          Sila ang nangangasiwa ng mga seremonya, pag-aalay, at mga ibat-ibang ritwal

3.      Magsasaka

-          Sia ang nagtatanim ng mga mais, butil, kalabasa, at bulak

4.      Alipin

-          Naglilingkod sa mga amo

-          Taong mga bihag sa digmaan

ANG RELIHIYON

            Ang relihiyon ng mga maya ay politeisko. Binubuo ng sari-saring mga Supernatural na bagay ang daigdig ng kanilang paniniwala. Ang kanilang mga diyos ay sina:

1.      Hunab ku

-          Ang kanliang pangunahing diyos

-          Tagagawa ng daigdig

2.      Itzama

-          Diyos ng langit

-          Ito ay sinsamba ng kanilang mga pari

-          Patro ng mga maharlika

3.      Yum kaax

-          Diyos ng mga karaniang tao

4.      Ix Chel

-          Diyos ng bahaghari

-          Patron ng mga kababaihan

-          May kaugnayan sa paggagamot, pangnganak, at paghahabi

Lahat ng maya ay gumagalng sa diyos ng pagpapatiwakal. Kinikilala rin nila ang diyos na kumokontrol sa araw at taon.

Sila ay gumagawa ng ibat-ibang klase ng ritwal para makipagusap sa mga diyos. Sa mg panahon ng kagutuman, epidemya, digmaan, bagongtao atbp. Nagbibigay din sila ng simpen alay tulad ng mais, prutas, laro, dugo sa pagtusok sa labi, at dila. Para sa mas malaking pabor nag aalay sila ng mga tao.

ANG AGHAM AT SISTEMA NG PAGSULAT

Nakilala ang maya sa larangan ng matematikaat at astronomiya. Isa sa kaniang nagawang kalendaryo na ginagamit sa pagtatalaga ng iskedyul ng mga seremonya. Ang isang kalendaryo ay batay sa araw. Ang ikalawa naman ay banal a may 260 na araw na ginagamit sa paghahanap ng swerte at maas na araw.

Ginamit din ng maya ang konsepto ng zero ,0, nakagawa sila ng wastong sukat sa pamamagitan ng pababawas o pagdadagdag ng arawsa kanilang kalendaryo

Naling din g maya ang kompikadong sistema ng pagsusulat ng mga Hiroglipiko na kanilang ginamit upang sa pagtatala ng kaniang obserbasyon at kalkulasyonsa astronimiya at sa impormasyong pangkasaysayan.

ANG PAGBAGSAK

Mula 790 hanggang 889 BCE ang sibiisasyong ito ay humina. Sa panahong ito natigil ang pagpapatayo ng mga piramide, palasyo, at mga monument. Inabandona ng mga maya ang kanilang tirahan sa mga lngsod, kapatagan bumaba din ang kanilang papulasyon.

Bukod ditto ang mga natural na kalamidad, epidemya, pagkasira ng mga lupain, at iba pang pang suliranin sa agrikultura, at ang pagpasok at pananakop ng dayuhan ay ang mga dahilan din ng pag bagsak ng maya

The Maya civilization

Maya is considered pinakamunlad or most maasenso civilization in Mesoamerica before the time of the raid and become European colonies . The Maya civilization living in the region that is now part of eastern and southern Mexico , Guatemala , Belize , El Salvador , Honduras and kaluran .
Sparrow reached the pinnacle of success in 300 to 900 CE They built the massive stone temples and piramideng done many things in the field of mathematics and astronomy recorded in hieroglyphics .
Many aspects of Maya civilization is woven from 2000 BCE until 250 CE , when they reached the peak of their success from the farmers community centers Panrelihiyonpara erected by their god . Their quarters were made of heath and kawaya .
Their agriculture , their farm is a community . They use sticks pinatulis for implantation . Their main products are :


1corn ,
2legumes ,
3pumpkin
4pineapple
5avocado
6chili
7cacao


another on their way to living fishing . Consequently developed their community . They also hunting , making stone tools , figurine made ​​of clay , the jade , cords , baskets and mats . The women doing the poncho , loincloth , and skirt from cotton or maguey leaves . Develop the community with the help of kaniang Maya ruler . The boss 's office oversees the land also hereditary .

THE SOCIETY

Maya society was divided into four :

1 . nobility
- They are supervising the citizens of lugsod
- Called to Halach uinic ( real people ) and their army chief lugsod
2 . Priests
- The priest is dominated by so-called Ah Kin Mai ( the highest one of the son )
- They are supervising the ceremony , dedication , and various ritual
3 . farmer
- He was the planting of corn , grain , squash , and cotton
4 . slave
- Serves employers
- People captives in war

THE RELIGION

The religion of the Maya is politeisko . Consists of a variety of things Supernatural world of their beliefs . Their gods were:

1 . Hunab ku
- The main god kanliang
- Manufacturers of the world
2 . Itzama
- God of heaven
- It is sinsamba their priests
- Patro of nobility
3 . yum kaax
- God's people karaniang
4 . Ix Chel
- God of the rainbow
- Patron of women
- In relation to treatment , Childbirth , and weaving

All sparrows gumagalng god of suicide . They also recognized that God controls the day and year .
They are doing different kind of ritual to commune with the gods . Mg during starvation , epidemic , war , etc. bagongtao . They also offer a simpen like corn , fruit , game , prick blood on the lips , and tongue . For more great favor did they offer people .



THE SCIENCE AND SYSTEM OF WRITING

Maya met on the field of matematikaat and astronomy . One kaniang unable calendar used in assigning the schedule of the ceremony . A calendar based on the sun . The second turn is a holy day with 260 luck finding used and maas days .
Maya also used the concept of zero , 0 , they made ​​the correct size by adding arawsa pababawas or their calendar
Also Naling g sparrow kompikadong writing system Hiroglipiko they used to kaniang recording observations and kalkulasyonsa astronimiya and historical information .

THE FALL
From 790 to 889 BCE sibiisasyong it will weaken . Nowadays stopped drying the pyramid , the palace , and the monument . The Maya abandoned their residence in the lngsod , plains also dropped their papulasyon .
Ditto Besides natural disasters , epidemics , destruction of the land , and other problems in agriculture , and the entry and occupation of foreigners are also causes of fallen sparrow

Sagot:

1.      Ano ang tawag sa lipunan ng Inca?

-          Tinatawag itong Ayllu

2.      Sino ang pangunahing diyos ng Maya?

-          Ang pangunahing diyos ng mga maya ay si Hunab ku

3.      Ano ang sistemang panulat ng Maya?

-          hieroglyphics

4.      Ang dalawang sibilisasyon ba ay monoteismo?

-          Sila ay politeismo, naniniwala sila sa maraming diyos

5.      Saan nagmula ang mga Inca?

-          Nagmula sila malapit sa lawa ng titicaca

6.      Anong klaseng pamahalaan ang ginamit ng mga Inca?

-          Sila ay gumamit ng Aristokrasya